เมืองศรีวัตสะปุระ / เมืองอวัธยปุระ / เมืองพระรถ ล้วนเป็นหนึ่งในชื่อเรียกขานของ "เมืองศรีมโหสถ" เมืองโบราณขนาดใหญ่ในภาคตะวันออกของไทย ซึ่งมีพัฒนาการมาตั้งแต่ราวพุทธศตวรรษที่ 11-18 มีสถานะเป็นเมืองท่าทางทะเลที่ติดต่อกับชุมชนภายนอกโพ้นทะเล และเป็นเมืองท่าภายในที่ติดต่อกับบ้านเมืองในดินแดนตอนใน ทั้งทางตะวันออกของลุ่มน้ำเจ้าพระยา ที่ราบสูงโคราช และที่ราบต่ำในกัมพูชา
ลักษณะของเมืองเป็นเมืองสมัยทวารวดี เช่นเดียวกับเมืองอู่ทอง จังหวัดสุพรรณบุรี เมืองนครชัยศรี จังหวัดนครปฐม เมืองบึงคอกช้าง จังหวัดอุทัยธานี เมืองพระรถ จังหวัดชลบุรี เมืองบน จังหวัดนครสวรรค์ และเมืองคูบัว จังหวัดราชบุรี ทางด้านทิศเหนือ ตะวันตก และตะวันตกเฉียงใต้ของเมืองศรีมโหสถ เป็นที่ลุ่มต่ำน้ำท่วมถึง พื้นที่บริเวณนี้ลาดต่ำไปออกแม่น้ำบางปะกง (ปัจจุบันเมืองศรีมโหสถอยู่ห่างจากทะเลที่ปากน้ำบางปะกง ซึ่งอยู่ทางด้านตะวันตกเฉียงใต้ราว 55 กิโลเมตร) แต่ในสมัยโบราณ ปากน้ำบางปะกงน่าจะอยู่แถวบริเวณบางคล้า เมืองศรีมโหสถจึงอยู่ห่างจากปากน้ำบางปะกงราว 20 กิโลเมตรเท่านั้น เรือเดินทะเลสามารถแล่นเข้ามาทอดสมอได้ถึงหน้าเมือง เพราะยังปรากฏร่องรอยของทางน้ำหลายสายที่ไหลไปออกแม่น้ำบางปะกงได้ นอกจากนี้ที่บริเวณบ้านต้นโพธิ์ทางตอนใต้ของเมืองศรีมโหสถ ยังมีการค้นพบชิ้นส่วนเสากระโดงเรือสำเภา ซึ่งเป็นพาหนะสำคัญในการเดินทางทางทะเล...
ทำความรู้จักเมืองโบราณศรีมโหสถเพิ่มเติมได้ใน เรื่องจากปก "ศรีมโหสถ : เมืองท่าแห่งชายฝั่งทะเลตะวันออก" โดย คุณวิยะดา ทองมิตร ตีพิมพ์ในวารสารเมืองโบราณ 44.1 “ศรีมโหสถ นครรัฐฟากตะวันออกของลุ่มน้ำเจ้าพระยา”
